Z.: Δεκεμβρίου 2009

Τρίτη 29 Δεκεμβρίου 2009

Τρίτη 8 Δεκεμβρίου 2009

Απορίες και απαντήσεις

1. Πόσες φορές έχει πατήσει το πόδι του ο άνθρωπος στη Σελήνη;

Ο Ιούλιος Βερν είχε γράψει για «αμαξοστοιχίες βλημάτων» που θα μετακινούνταν από τη Γη στη Σελήνη με τέτοια άνεση και συχνότητα ώστε «σε 20 χρόνια ο μισός πληθυσμός της Γης θα έχει επισκεφτεί τη Σελήνη»! Αποδείχτηκε υπέρ το δέον ενθουσιώδης.

Αν και το πρώτο από τα τέσσερα συνολικά διαστημικά λεωφορεία -Columbia, Discovery, Atlantis και Challenger, που μετά την καταστροφή του αντικαταστάθηκε από το Endeavour- πέταξε επιτυχημένα το 1981, σήμερα, σχεδόν 25 χρόνια αργότερα, οι μόνοι άνθρωποι που έχουν ταξιδέψει στη Σελήνη παραμένουν οι αστροναύτες των διαστημικών αποστολών Apollo. Οι πτήσεις πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 1963 και 1972, στέλνοντας συνολικά 12 Αμερικανούς στο έδαφός της και πολύ περισσότερους σε τροχιά. Οι πρώτοι άνθρωποι που πάτησαν στη Σελήνη ήταν το πλήρωμα του Apollo 11, στις 20 Ιουλίου του 1969, και οι τελευταίοι το πλήρωμα του Αpollo 17, στις 11 Δεκεμβρίου του 1972. Μάλιστα, οι αστροναύτες του Apollo 17 κατέρριψαν το ρεκόρ παραμονής -12 ώρες και 12 λεπτά- και οδήγησαν την ηλεκτράμαξά τους σε αποστάσεις μεγαλύτερες από 35 χιλιόμετρα στην επιφάνεια της Σελήνης.

Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία οι αστροναύτες πηγαινοέρχονται συχνά στο διάστημα είτε εκτελώντας τους λεγόμενους «διαστημικούς περιπάτους» για τη συντήρηση επιστημονικών αποστολών όπως το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, είτε για να επανδρώσουν τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, ο οποίος αποτελεί ίσως και το πρώτο βήμα εποίκισης του διαστήματος.

2. Είναι αλήθεια ότι ένα ταξίδι στο διάστημα μπορεί να βλάψει την υγεία μας;

Ένα ταξίδι στο διάστημα θα μπορούσε να την επιβαρύνει για διάφορους λόγους.
Ένα από τα πιο προφανή προβλήματα, που βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό εξέταση στο Εθνικό Ίδρυμα Διαστημικής Βιοϊατρικής Έρευνας του Τέξας, είναι οι επιπτώσεις της διαστημικής ακτινοβολίας, από την οποία στη Γη μάς προστατεύουν οι ζώνες Βαν Άλεν. Αυτές οι επιπτώσεις περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, καρκίνο και εκφυλιστικές βλάβες ιστών. Η ακτινοβολία μπορεί επίσης να αναχαιτίσει τη δράση κοινών φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένης της σκοπολαμίνης, την οποία παίρνουν οι αστροναύτες για να αντιμετωπίσουν τη ναυτία, και κάποιων αντιβιοτικών.
Η έλλειψη βαρύτητας συνιστά μια ακόμη απειλή για την υγεία, προκαλώντας προβλήματα όπως απώλεια οστικής μάζας, η οποία υπολογίζεται ότι φτάνει το 1% ανά μήνα. Αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι συντελεί και στον αποπροσανατολισμό των μικροσωληνιδίων (ΜΤs) που εμπλέκονται στις κυτταρικές δομές, επηρεάζοντας μακροπρόθεσμα την ανάπτυξη των κυττάρων.

Είναι γεγονός πάντως πως, όταν ζητείται από αστροναύτες να συμμετάσχουν σε τέτοιες έρευνες, δεν αποδεικνύονται ιδιαίτερα συνεργάσιμοι. Μια μελέτη αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η νοοτροπία τους, η οποία βασίζεται στο στωικισμό αλλά και στην υπερβολική εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους, «ενισχύει την απροθυμία τους να παρέχουν ιατρικές πληροφορίες».

3. Πώς γίνεται κάποιος αστροναύτης;

Οι αστροναύτες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: σε πιλότους και επιστήμονες. Οι πιλότοι είναι αυτοί που κυβερνούν τα διαστημικά λεωφορεία ή τα διαστημόπλοια τύπου Soyuz.

Oι επιστήμονες, που ονομάζονται "επιστήμονες σε ειδική αποστολή", είναι υπεύθυνοι για τη διεξαγωγή και την παρακολούθηση πειραμάτων στο διάστημα. Σχεδόν όλες οι χώρες που εκπονούν κάποιο εθνικό πρόγραμμα εξερεύνησης του διαστήματος έχουν τη δική τους υπηρεσία στρατολόγησης και εκπαίδευσης αστροναυτών.

Yπάρχει επίσης η Eυρωπαϊκή Διαστημική Yπηρεσία στην οποία εντάσσονται όλες οι χώρες της Eυρωπαϊκής Ένωσης. Αστροναύτες εκπαιδεύουν επίσης η NASA, η Pωσική Yπηρεσία Διαστήματος και πρόσφατα η Kίνα.

Για να γίνει κάποιος πιλότος στη Δύση είναι υποχρεωμένος να απευθυνθεί στη NASA. Πρέπει να έχει στο ενεργητικό του τουλάχιστον χίλιες ώρες πτήσης ως χειριστής αεροσκάφους τύπου τζετ και να περάσει με επιτυχία τα τεστ φυσικής αντοχής της NASA Class I Space Physical, τον πιο απαιτητικό και υψηλού επιπέδου έλεγχο φυσικών ικανοτήτων, στον οποίο υποβάλλονται οι πιλότοι της πολιτικής και στρατιωτικής αεροπορίας.

Οι "επιστήμονες ειδικής αποστολής" προσλαμβάνονται απευθείας από την Eυρωπαϊκή Διαστημική Yπηρεσία (ESA). Aν και δε χρειάζεται να πληρούν τις ίδιες φυσικές προδιαγραφές αντοχής με τους πιλότους αστροναύτες, υποβάλλονται κι αυτοί σε αρκετά τεστ. Στα ίδια τεστ υποβάλλονται και οι διαστημικοί τουρίστες, νέα κατηγορία αστροναυτών που έγινε της μόδας, όπως και οι τυχεροί του διαγωνισμού μας "Γίνε Κοσμοναύτης".

European Space Agency, 8, 10 rue Mario Nikis; 7573, Paris Cedex 15 France.
http://www.esa.int/export/esaCP/index.html
Astronaut Selection Office, NASA, Mail Code AHX, Johnson Space Center, Houston, TX 77058-36 96 USA.
http://nasajobs.nasa.gov/astronauts/